BORN TO RUN – SINH RA ĐỂ CHẠY – CHƯƠNG 8

—– Khi người Tarahumara xuống núi —–

Để có thể hiểu được giá trị tầm nhìn của Caballo, bạn phải quay lại đầu thập niên 90, khi một nhiếp ảnh gia chuyên chụp cảnh hoang sơ đến từ bang Arizona tên là Rick Fisher tự hỏi mình một câu hỏi hiển nhiên: nếu như người Tarahumara là những người chạy bộ bền bỉ nhất, thì tại sao họ không tung hoành khắp các giải đấu khó nhằn nhất trên thế giới? Có lẽ, đã đến lúc họ phải gặp Fisherman – Ngư Ông.

Ai cũng sẽ có lợi, Fisher nghĩ vậy. Mấy thị trấn lười biếng được lên sóng truyền hình thật nhiều vì có các cuộc đua kì quặc, Ngư Ông sẽ biến thành Người săn Cá sấu đi tìm các bộ lạc mất tích, còn người Tarahumara được lăng xê tột đỉnh và sẽ trở thành mật ngọt của giới truyền thông. Tất nhiên, người Tarahumara là đám người rụt rè trước công chúng nhất trên hành tinh này, và suốt nhiều thế kỷ qua đã trốn tránh khỏi phải liên quan đến thế giới bên ngoài, nhưng…
Thực ra, Fisher sẽ phải lo đối phó với vướng mắc đó sau; còn bây giờ, anh ta đã có một số rắc rối rất khó giải quyết. Chẳng hạn như, anh ta chẳng biết chút gì về chạy bộ, và hầu như không nói được tí tiếng Tây Ban Nha nào, chứ đừng nói đến tiếng của người Rarámuri. Anh ta không biết phải tìm những người chạy bộ Tarahumara ở đâu, và cũng chẳng biết phải thuyết phục họ như thế nào để họ đi theo anh ta, rời bỏ chỗ trú ẩn an toàn trong các hang động và đi thẳng vào hang ổ của Lũ Quỷ Râu Rậm. Và, đó mới chỉ là các tiểu tiết: giả sử như anh ta tập hợp được một đội điền kinh gồm toàn người Tarahumara, thì làm cách nào anh ta có thể đưa họ ra khỏi vùng thung lũng mà không có xe cộ và vào được nước Mỹ mà không có hộ chiếu?

May mắn thay, Fisher có một số biệt tài có thể giúp ích cho anh ta trong nhiệm vụ này. Đứng đầu bảng, là khả năng dò đường như có GPS gắn sẵn trong đầu của anh ta; Fisher giống như mấy chú mèo nhà bất thình lình xuất hiện tại nhà ở Wichita sau khi bị lạc gia đình trong một cuộc đi nghỉ ở tận Alaska. Khả năng đánh hơi tìm đường xuyên qua các vùng thung lũng rắc rối của anh ta có thể nói là không có đối thủ trên cả hành tinh này, và có vẻ như đó thuần tuý chỉ là bản năng. Fisher chưa từng nhìn thấy gì sâu hơn một cái rãnh trước khi rời vùng trung tây đến Đại học Arizona, nhưng khi tới nơi, anh ta ngay lập tức lao mình vào những nơi không ai dám đến. Khi còn là sinh viên, anh ta đã bắt đầu khám phá dải thung lũng Mogollon rắc rối như mê cung của bang Arizona, cả gan đi vào đây ngay sau khi trưởng nhóm thám hiểm Phoenix’s Sierra Club vừa mất mạng trong đó sau vì một cơn lũ quét chẳng phải hiếm gặp. Fisher, hoàn toàn không có kinh nghiệm và đồ nghề của Hướng đạo sinh, không những đã sống sót, mà còn quay trở lại với những bức ảnh đẹp đến mê hồn của một vùng kì ảo dưới lòng đất.

Ngay cả Jon Krakauer, nhà thám hiểm tài ba và là tác giả của cuốn sách Into Thin Air, cũng phải thán phục. “Rick Fisher hoàn toàn có thể tuyên bố là người có chủ quyền cao nhất thế giới đối với dải thung lũng Mogollon và vô số những bí ẩn trong đó,” Krakauer đã kết luận như vậy từ đầu sự nghiệp của Fisher, sau khi Fisher dẫn ông ta tới “một lát cắt cực kỳ mê hoặc của trái đất, không như bất kỳ nơi nào mà người ta từng thấy” – một thế giới kiểu Willy Wonka toàn các hồ nước xanh như ngọc, các toà tháp pha lê màu hồng, và những thác nước ngầm dưới đất.

Điều này lại nhắc tới một số kỹ năng khác của Rick Fisher: khi nói tới việc gây sự chú ý của công chúng và thuyết phục người ta làm những điều mà đáng ra không nên làm, Fisher có thể khiến các mục sư giảng đạo trên ti vi phải cảm thấy hổ thẹn (và điều này hoàn toàn có thể xảy ra. Hãy xem câu chuyện của Ngư Ông mà Krakauer kể lại, về một chuyến đi bằng bè mà Fisher đã thực hiện vào vùng Copper Canyons khoảng giữa những năm 1980. Fisher thực sự không rõ mình sẽ đi tới đâu, tuy nhiên, anh ta bị cám dỗ bởi so sánh của Krakauer, “chuyến thám hiểm vào vùng thung lũng đó cũng tương tự như cuộc leo núi khám phá trên dãy Himalaya.” Vậy mà anh ta vẫn xoay sở để thuyết phục được hai người bạn – một chàng trai và cô bạn gái của anh này – đi cùng. Mọi chuyện đều diễn ra suôn sẻ… cho tới khi Fisher chẳng may dừng chiếc bè lại ngay cạnh một cánh đồng marijuana. Bất thình lình, một lính gác của băng ma tuý xuất hiện với khẩu súng trường đạn đã lên nòng.
Không sao hết. Fisher chỉ việc rút ra một mớ bài báo về mình mà anh ta mang đi khắp nơi (đúng vậy, ngay cả trên các bè mảng ướt át xuyên qua vùng đất nguy hiểm không nói tiếng Anh ở Mexico). Thấy chưa! Các anh không muốn gây rắc rối cho tôi đâu. Tôi, ờ, nói thế nào nhỉ – importante! Muy importante! – Tôi quan trọng lắm đấy!
Tên lính gác bối rối đành phải để họ chèo bè qua, để rồi sau đó, Fisher lại cập bến vào một nơi cắm trại khác của dân buôn ma tuý. Lần này, sự việc trở nên nghiêm trọng. Nhóm của Fisher bị bao vây bởi một đám côn đồ – không có đàn bà giữa chốn hoang vu – đang say xỉn và cực kỳ thèm khát. Một trong bọn chúng tóm lấy cô gái người Mỹ. Khi bạn trai cô cố kéo cô ta lại, anh ta bị dộng một nòng súng vào ngực.

Và Fisher nổi đoá. Lần này, thay vì khoe đám tranh ảnh, bài báo; thì anh ta nổi điên lên. “Các anh là muy malos hombres!” Anh ta hét lên trong một cơn giận giữ tột đỉnh, gọi đám côn đồ bằng “lũ quậy phá” với vốn tiếng Tây Ban Nha của trẻ con cấp hai. “Muy, muy malos!” Anh ta tiếp tục gào thét lên cho tới khi, theo lời kể của Krakauer, đám buôn ma tuý cuối cùng phải ngăn gã điên gào thét bằng cách xô anh ta sang một bên và bỏ đi. Fisher vừa thoát án tử bằng cách cào mặt ăn vạ – và tất nhiên, anh ta phải đảm bảo rằng nhà báo Krakauer biết việc này.

Fisher thích tự lăng xê mình, điều này không có gì phải nghi ngờ, và vì vậy, anh ta liên tục tìm các lý do để khuếch trương danh tiếng. Trong khi hầu hết những nhà thám hiểm nơi hoang vắng trong những năm 80 đang tiến về phía bầu trời, đua với Reinhold Messner để leo lên mười bốn đỉnh cao nhất trên dãy Himalaya, thì Rick Fisher lại rúc sâu xuống các vương quốc lạ kỳ dưới nền đất. Dựa trên các ghi chép của Đại uý Frederick Bailey, một điệp viên người Anh tình cờ phát hiện một thung lũng ẩn giấu ở Tây Tạng vào những năm 1930 khi đang do thám các nhóm phiến loạn ở Châu Á, Fisher đã giúp tìm ra Thác nước Kintup trong truyền thuyết, một thác nước gầm gào che giấu lối vào của hang động sâu nhất hành tinh. Từ đó trở đi, Fisher mò vào được tới những thế giới đã mất trên năm lục địa, lướt qua các vùng chiến sự và những đám phiến quân sát nhân để đi tiên phong trong việc leo sâu xuống lòng đất ở Bosnia, Ethiopia, Trung Quốc, Namibia, Bolivia và Trung Quốc.

Các điệp viên, những viên đạn réo, những vương quốc từ thời tiền sử… ngay cả Ernest Hemingway cũng sẽ phải ngậm miệng và nhường bước khi Fisher bước vào trong quán bar. Nhưng dù đã đi được tới những đâu, Fisher vân luôn quay lại quê hương để theo đuổi mối tình sâu đậm nhất của mình: cô gái hàng xóm quyến rũ, vùng Copper Canyons.

Trong một chuyến thám hiểm vào vùng Barrancas, Fisher và vị hôn thê của anh, Kitty Williams, đã làm bạn với Patrocinio López, một chàng trai Tarahumara trẻ tuổi đi lang thang vào thế giới hiện đại khi một con đường lấy gỗ lấn vào mảnh đất quê hương của anh ta. Patrocinio đẹp trai như tài tử Hollywood và chơi loại đàn hai dây chabareke của người Tarahumara rất giỏi, và sẵn lòng làm việc với đám Quỷ Râu Rậm tới mức Phòng Du lịch của Chihuahua lấy anh ta làm gương mặt cho Copper Canyon Express, một đoàn tàu cổ điển sang trọng thường hay nổi còi dừng lại dọc theo rìa của vùng Barrancas, với các du khách ngồi trong các toa tàu có điều hoà nhiệt độ, được chăm sóc bởi các nhân viên phục vụ có thắt nơ, trong khi nhìn ngắm thiên nhiên hoang dã phía dưới. Công việc của Patrocinio là tạo dáng trên các bức áp phích với một cây vĩ cầm anh ta tự đẽo bằng tay (một di sản thủ công từ thời còn làm nô lệ cho người Tây Ban Nha), như thể ngụ ý rằng cuộc sống của người Tarahumara dưới thung lũng chỉ gồm toàn những con người hiền hậu suốt ngày chơi vĩ cầm.

Rick và Kitty đã hỏi xem Patrocinio có thể dẫn họ tới xem một trận rarájipari, môn chạy đua đưa bóng cổ đại của người Tarahumara. Có thể, Patrocinio trả lời, trước khi thể hiện rằng anh ta đã hoà nhập với thế giới hiện đại đến mức nào: Nếu họ sẵn sàng trả tiền. Anh ta đã đưa ra đề nghị với Rick và Kitty, rằng anh ta sẽ kêu gọi một số người chạy bộ, nếu họ cho ngựa chở thực phẩm vào cho cả ngôi làng của anh ta.

Được chứ?

Đồng ý.

Rick và Kitty cung cấp thực phẩm, và Patrocinio tổ chức một cuộc đua nảy lửa. Khi Rick và Kitty đến ngôi làng, họ không phải chỉ được thấy một trận đấu hữu nghị quy mô nhỏ đang chờ đợi mình; mà thay vào đó, là ba mươi tư người đàn ông Tarahumara không mặc gì ngoài mớ khố vải và dép xăng đan, đang được xoa bóp chuẩn bị trước cuộc đua bởi các thầy lang, và ăn nốt các cốc iskiate cuối cùng. Sau tiếng hô của già làng, họ lao đi, chạy dọc xuống đường mòn nền đất dài sáu mươi dặm, cả đám người cuồng nhiệt gần như mất kiểm soát, không khoan nhượng, chạy từ sáng sớm tới đêm khuya, ào qua Rick và Kitty với tốc độ và đội hình chặt chẽ như có liên lạc qua thần giao cách cảm, chẳng khác nào một đàn chim sẻ di cư.

Ôi! Đây mới thực sự là chạy bộ! Kitty, một người chạy bộ cự ly siêu dài dày dạn kinh nghiệm, cũng bị mê hoặc. Cô ta lớn lên được ngắm nhìn cha mình, Ed Williams, tự biến bản thân thành một tay đua chạy bộ đường núi không thể bị ngăn cản dù cho ông ta sống ở vùng hạ lưu sông Mississippi. Bằng chứng về sự đáng gờm của Ed là trong tất cả các giải đua chạy bộ trên thế giới, giải mà ông ta thích nhất lại là một trong những giải đua đáng sợ nhất: giải Leadville Trail 100 khét tiếng, là cuộc đua cự ly siêu marathon 100 dặm được tổ chức ở bang Colorado, mà ông ta đã hoàn thành mười hai lần và đến nay, khi đã bảy mươi tuổi, ông vẫn tiếp tục chạy bộ.

Một cuộc hôn phối đẹp đẽ đang hình thành trong đầu Rick: Patrocinio có thể kiếm cho anh ta người chạy bộ, và cha vợ tương lai của anh ta, Ed, có thể giúp anh ta móc nối với nội bộ giải đua danh tiếng này. Tất cả những gì còn lại mà anh ta phải làm là kêu gọi tài trợ từ thiện ngô để dụ dỗ những người Tarahumara, và có thể là tìm một công ty sản xuất giày để cung cấp cho họ gì đó bền chắc hơn mấy đôi xăng đan kia, và rồi…

Fisher tiếp tục vạch kế hoạch, mà hoàn toàn không biết rằng mình đang chuẩn bị kỹ lưỡng cho một thất bại.

— Hết Chương 8 —