Say Nóng

Điều làm cho say nóng nghiêm trọng và có khả năng đe dọa tính mạng là cơ chế tự nhiên để đối phó với stress nhiệt, chẳng hạn như đổ mồ hôi và điều hoà thân nhiệt, là không đủ. Dấu hiệu chính của say nóng là nhiệt độ cơ thể nâng lên rõ rệt, kèm theo những biến đổi trong trạng thái tinh thần khác nhau, từ thay đổi tính cách như nhầm lẫn đến hôn mê. Da có thể nóng và khô – mặc dù nếu say nắng là do gắng sức, da có thể ẩm.

Người bị say nóng cần được chăm sóc y tế ngay lập tức để ngăn ngừa tổn thương não, suy gan, tim, thận, hoặc tử vong.

Triệu chứng của say nóng

Các triệu chứng của say nóng bao gồm:

• Thân nhiệt cao. Nhiệt độ cơ thể 40ºC hoặc cao hơn là dấu hiệu chính của say nóng.
• Thiếu mồ hôi. Say nóng bởi thời tiết nóng, làn da sẽ cảm thấy nóng và khô khi chạm vào. Tuy nhiên, trong say nóng do việc tập luyện vất vả, làn da thường cảm thấy ẩm.
• Đỏ ửng da. Làn da có thể chuyển sang màu đỏ như tăng nhiệt độ cơ thể.
• Thở nhanh. Nhịp thở trở nên nhanh và nông.
• Tim đập nhanh. Nhịp tim có thể tăng đáng kể vì stress nhiệt, khiến tim phải hoạt động nhiều hơn để bơm máu giúp làm mát cơ thể.
• Nhức đầu.
• Nôn, buồn nôn. Người bị say nóng có thể đau bụng, nôn khan, hoặc nôn ra dịch.
• Cơ bắp co cứng hoặc mềm yếu. Cơ bắp có thể cảm thấy đau hoặc co thắt trong giai đoạn đầu của say nóng, nhưng sau đó có thể đi cứng nhắc hoặc mềm nhũn.
• Các triệu chứng thần kinh. Có thể có cơn co giật, mất ý thức, đi vào hôn mê, ảo giác, hoặc khó khăn nói hoặc hiểu biết những gì người khác đang nói.

Biến chứng

Một biến chứng có thể gặp của say nóng là sốc, tình trạng gây ra bởi sự giảm đột ngột của lưu lượng máu. Các dấu hiệu của sốc bao gồm huyết áp rất thấp, môi và móng tay nhợt và da lạnh. Nếu không được cấp cứu kịp thời, có thể tử vong hoặc suy các cơ quan quan trọng như tim, gan, thận.

Nguyên nhân và yếu tố nguy cơ

Hai nguyên nhân hàng đầu của say nóng là nhiệt độ môi trường cao dẫn đến tăng thân nhiệt, và vận động kéo dài với cường độ cao.

Ngoài ra, có một số yếu tố khác có thể góp phần dễ dẫn đến say nóng:

• Trẻ em hay người cao tuổi. Khả năng đối phó với nhiệt độ phụ thuộc của sức sống của hệ thống thần kinh trung ương. Khi còn quá trẻ, hệ thống thần kinh trung ương không phát triển đầy đủ. Còn ở người lớn trên 65, hệ thống thần kinh trung ương bắt đầu yếu đi, khiến cơ thể ít có khả năng đối phó với thay đổi nhiệt độ cơ thể. Cả hai nhóm tuổi này thường gặp khó khăn khi hoạt động dưới trời nắng và tăng nguy cơ say nóng.
• Di truyền. Ở mức độ nào đó, cách cơ thể  phản ứng với nhiệt độ được xác định bởi gen di truyền. Các nhà nghiên cứu tin rằng gen có thể đóng một vai trò quan trọng trong việc xác định cơ thể sẽ phản ứng trong điều kiện cực kỳ nóng.
• Quần áo không phù hợp. Mặc quá nhiều quần áo khiến mồ hôi khó bay hơi. Quần áo sẫm màu hấp thu và giữ nhiệt nhiều hơn.
• Đồ uống có cồn. Sử dụng rượu hoặc đồ uống có cồn, ảnh hưởng đến khả năng tự điều chỉnh nhiệt độ của cơ thể.
• Một số loại thuốc. Một số thuốc nguy cơ lớn hơn của say nắng và các điều kiện khác liên quan đến nhiệt, bởi vì chúng ảnh hưởng đến khả năng của cơ thể giữ nước và đáp ứng với nhiệt. Hãy đặc biệt cẩn thận trong thời tiết nóng nếu dùng thuốc gây co mạch, hoặc mất nước và muối (thuốc lợi tiểu). Ngoài ra, các chất kích thích, chẳng hạn như chất kích thích và cocaine, tăng sản lượng nhiệt của cơ thể, làm cho dễ bị say nắng.
• Chưa quen với thời tiết nóng. Cơ thể cần có thời gian thích nghi. Nếu không quen sinh hoạt và luyện tập trong điều kiện nhiệt độ cao hoặc độ ẩm cao, có thể dễ bị say nóng khi nhiệt độ gia tăng đột ngột.
• Một số bệnh sẵn có. Một số bệnh lý tim mạch và hô hấp có thể thúc đẩy tình trạng say nóng.

Xử trí trong trường hợp say nóng

Phòng bệnh hơn chữa bệnh. Để tránh say nóng, cần lưu ý các chỉ dẫn khi tập chạy trong điều kiện thời tiết nóng. Bạn cần thời gian để thích nghi với nhiệt độ cao, duy trị khối lượng tập luyện vừa sức, trang phục thoáng mát, phù hợp, cũng như liên tục bổ sung nước và điện giải trên đường chạy.

Xem thêm: Trang phục khi chạy bộ mùa hè

Chuột rút có thể là dấu hiệu ban đầu của say nắng, sau đó là triệu chứng của kiệt sức, mệt lả. Trước tiên hãy thử làm mát cho mình, bổ sung nước  và mức độ muối. Nếu tình trạng không cải thiện, hay ngừng việc tập chạy, đến nghỉ dưới bóng râm.

Tập trung làm mát cơ thể một cách nhanh chóng. Có thể quạt mát, rửa mặt, rửa tay trong nước lạnh hoặc đá để nhanh chóng hạ thấp thân nhiệt. 

Nhớ rằng các triệu chứng của bệnh liên quan đến nhiệt gây ra không chỉ khi  bị mất nước, nhưng cũng có khi bị mất muối qua mồ hôi. Do vậy bù nước và điện giải là sống còn. Một số loại đồ uống thể thao sẽ bổ sung cả nước và muối.

Nếu có bất kỳ dấu hiệu hoặc triệu chứng nặng nào khác, như hoa mắt chóng mặt, nôn, ảo giác, tìm kiếm sự trợ giúp y tế ngay lập tức. Say nóng là một cấp cứu y tế. Đừng đánh giá thấp tình trạng này.

Nếu bạn chạy của bạn bị say nóng, hãy giúp họ làm mát cơ thể theo cách tương tự: nghỉ ngơi trong bóng râm, phun nước lạnh, chườm mát, uống nước lạnh và điện giải. Gọi cấp cứu nếu tình trạng xấu đi.