Doping trong điền kinh: câu chuyện của Shelby Houlihan (phần 1)

Phần 1: Xét nghiệm doping ngày nay có thực sự gài bẫy các vận động viên vô tội?

Câu chuyện của Shelby Houlihan

Khi mùa giải 2021 bắt đầu, vận động viên chạy chuyên nghiệp Shelby Houlihan đã chuẩn bị nhiều kế hoạch lớn lao. Với tư cách là đương kim giữ kỷ lục quốc gia Mỹ cự ly 1500 mét và 5000 mét, cô rất mong chờ kỳ Olympic Trial sắp tới và giấc mơ cả cuộc đời mình: Tấm huy chương Thế vận hội mùa hè.

Thế rồi ngày 14 tháng 1 năm 2021, khi đang dùng bữa sáng muộn ở Flagstaff, Arizona, Houlihan nhận được email từ Athletics Integrity Unit (AIU), một cơ quan chống doping độc lập có trụ sở tại Monaco đã tiến hành xét nghiệm cho cô vào tháng 12 năm ngoái. Ngôn ngữ trong tin nhắn khá khó hiểu trên điện thoại, nhưng rõ ràng là cô đã có kết quả dương tính với chất kích thích và đang tạm thời bị đình chỉ thi đấu.

Houlihan có kết quả dương tính với một chất chuyển hóa của hormone nandrolone, một loại steroid tăng cường cơ bắp bị cấm thường xuyên, nhưng Houlihan nói rằng cô chưa bao giờ nghe nói đến chất đó. Các chất chuyển hóa được tạo ra hoặc sử dụng khi cơ thể phân hủy thức ăn, thuốc và các hóa chất khác. Các xét nghiệm thuốc chống doping quét các chất chuyển hóa của một số chất bất hợp pháp như nandrolone, một loại hormone tương tự về cấu trúc hóa học và lợi ích nâng cao hiệu suất so với testosterone. (Chất chuyển hóa trong mẫu của Houlihan là 19-norandrosterone, hoặc 19-NA.)

Cơ quan Chống Doping Thế giới, hay WADA—có một bản Danh sách các chất cấm và đưa ra các quy tắc xét nghiệm theo thủ tục — đã cấm nandrolone như một chất đồng hóa steroid androgenic trong hơn 40 năm. (Trong số 278.047 mẫu được thu thập vào năm 2019— hầu hết dữ liệu gần đây nhất không bị ảnh hưởng bởi đại dịch—2.701 mẫu, hay 2 phần trăm, được báo cáo là Kết quả phân tích bất lợi với 10 kết quả dương tính với nandrolone).

Houlihan nói rằng cô luôn ủng hộ việc không sử dụng doping, và xem thể thao là một cách để thử thách bản thân — thay vì coi đây là một cuộc chơi phải chiến thắng bằng mọi giá. “Tôi không thích đi đường tắt. Tôi không biết mọi người gian lận như thế nào và họ cảm thấy thỏa mãn với thứ họ đạt được ra sao”. Cô đã nói như vậy trong một cuộc phỏng vấn trên podcast gần đây. “Tôi sẽ không bao giờ hiểu được điều đó. Đó không phải là con người của tôi”. Và giờ đây cô lại trở thành trung tâm của một cuộc tranh luận đang diễn ra ở cấp độ cao nhất của thể thao quốc tế về việc liệu các cơ quan chống doping có gây tổn hại tới các vận động viên mà họ được giao nhiệm vụ bảo vệ hay không.

Sau nhiều thập kỷ, những hành vi gian lận ngày càng trở nên tinh vi vượt qua các bài kiểm tra thì các cơ quan chống doping trên thế giới cũng ngày càng kiểm soát chặt chẽ và chi tiết hơn rất nhiều. Nhưng liệu họ có đi quá xa so với khoa học để hiểu chính xác những điều họ cần tìm kiếm?

“Tôi không có hứng thú đi đường tắt. Tôi không biết làm thế nào mọi người lừa dối và cảm thấy như họ xứng đáng với những điều họ đạt được.”

Có khi nào vận động viên bị oan?

Tại Thế vận hội mùa hè 1968, kể từ khi bắt đầu thử nghiệm chất cấm, các vận động viên có kết quả xét nghiệm dương tính đã đưa ra hàng loạt lý do bào chữa cho kết quả của mình bị nhiễm độc, quan hệ tình dục, đến ăn bánh chim bồ câu theo công thức chế biến của gia đình. Nhưng phải đến khi một loạt trường hợp nổi tiếng gần đây được minh oan thì những lời bào chữa từng bị coi là phi lý bắt đầu có vẻ hợp lý.

Trong cuộc chiến làm trong sạch thể thao, hiện tượng kết quả xét nghiệm dương tính vì những lý do vô ý của các vận động viên đã tạo ra một cuộc khủng hoảng. Các cơ quan chống doping nhận thức được những rủi ro có thể xảy ra với các vận động viên trong thời đại của các quy trình kiểm tra ngày càng nhạy cảm hơn và họ đã bắt đầu điều chỉnh. Cơ quan chống doping Hoa Kỳ (USADA) không trực tiếp thụ lý trường hợp Houlihan, nhưng họrất quan tâm đến vụ việc của cô và đã làm việc với các vận động viên để xác minh nguồn gốc của chất cấm.

Travis Tygart, CEO của USADA, nói rằng ông rất thất vọng với cái mà ông gọi là “vết nứt trong hệ thống”, đồng thời chỉ ra những thay đổi quy tắc gần đây ảnh hưởng đến một số chất được cho là có vấn đề. Vào ngày 20 tháng 5 năm 2021, WADA đã công bố các bước điều tra mới đối với các nguy cơ tiềm ẩn có thể gây tăng hàm lượng chất cấm liên quan đến sử dụng thịt. Vì vậy, ngưỡng chẩn đoán dương tính với một số chất được nâng lên cao hơn, trong số đó một số chất kích thích tăng trưởng và thuốc lợi tiểu như clenbuterol, ractopamine, zilpaterol và zeranol. Nếu nồng độ những chất này tương đương hoặc thấp hơn 5 ng/mL (nanogram trên mililit), kết quả được ghi nhận là “không điển hình” thay vì “dương tính”. Tuy nhiên, nandrolone lại không có trong danh sách cập nhật này.

Phản ứng của Houlihan

Sau khi nhận email, Houlihan, một vận động viên chuyên nghiệp do Nike tài trợ, đã gọi cho huấn luyện viên của cô, Jerry Schumacher. Huấn luyện viên của cô chia sẻ, “Houlihan vô cùng khó chịu”. Cả hai chúng tôi đều nghĩ, Đây chắc chắn là một sai lầm.” Schumacher đã liên hệ với một luật sư thể thao nổi tiếng, Paul J. Greene, người trước đó đã thắng tất cả 14 vụ kiện liên quan tới doping.

Nhóm đã đề xuất một kế hoạch. Houlihan khẳng định rằng cô chưa bao giờ cố ý sử dụng bất kỳ loại thuốc tăng cường hiệu suất nào. Vì vậy họ đã lập nhật ký thực phẩm bằng cách rà soát các tin nhắn văn bản và biên lai của cô. Dữ liệu vị trí iPhone của cô đã giúp xác thực những thông tin cần thiết.

Vì nandrolone có thể được tìm thấy trong thịt lợn, họ nhắm vào món burrito mà Houlihan nói rằng cô đã ăn vào buổi tối trước khi kiểm tra doping vào ngày 15 tháng 12 năm 2020. Giả thuyết của họ là, có thể cô đã gọi món thịt lợn thay vì bít tết. Đêm đó là một đêm đáng nhớ, một ngày thứ Hai truyền thống mà Houlihan thường tụ tập với những người bạn gái, vừa ăn uống vừa theo dõi series truyền hình “The Bachelorette”. Houlihan nhớ món burrito béo ngậy đến mức họ không ăn hết chúng. Cô chia sẻ, “Lời giải thích tốt nhất có thể là chiếc xe bán đồ ăn đó, nơi tôi đã ăn, đúng là 10 giờ trước cuộc kiểm tra.”

Món bánh burrito

Năm ngày sau thông báo của AIU, luật sư Greene đã thông báo cho cơ quan về giả thuyết bánh burrito bị nhiễm nandrolone . Nhóm đã yêu cầu xét nghiệm mẫu B của Houlihan và họ hy vọng AIU sẽ tuân theo đề xuất trong hướng dẫn của WADA để tiến hành xét nghiệm mẫu B. Họ hy vọng điều này sẽ chứng minh rằng 19-NA có nguồn gốc nội sinh, do chế độ ăn chứ không phải được đưa từ bên ngoài vào cơ thể qua con đường tiêm chích.

Để củng cố lập luận của mình, nhóm đã quay lại xe bán đồ ăn, mua bánh burrito và gửi chúng đi xét nghiệm. Đồng thời, Houlian đã lái xe bốn giờ từ trại huấn luyện của đội mình ở Flagstaff đến Phoenix, nơi cô cắt 20 cm tóc và gửi đến Pháp để phân tích bổ sung. Một số loại thuốc có thể tồn tại trên tóc người lâu hơn trong máu hoặc nước tiểu. Sau đó, cô đến gặp một người quản lý máy phát hiện nói dối nổi tiếng và ngồi kiểm tra bằng máy phát hiện nói dối.

Cô vẫn duy trì tập luyện, mang theo nỗi thất vọng của mình vào các buổi tập. “Tôi không nghỉ ngày nào. Tôi vẫn tiếp tục làm việc chăm chỉ.” Trước kỳ Olympic Trial, cô đã ở trạng thái phong độ tốt nhất, chạy tới 90 dặm một tuần. Cô vẫn cố gắng duy trì hy vọng rằng mình sẽ được minh oan.

Xem tiếp Phần 2