Olympic Marathon: Eliud Kipchoge có bảo vệ được ngôi vương?

Từ lịch sử tới hiện tại

Nếu có thể nói gì về Olympic Marathon, đó là nó luôn được tổ chức trong điều kiện trời nóng. Thậm chí, một VĐV đã tử vong sau khi tham dự cuộc đua này (Francisco Lazaro, năm 1912). Để lên podium, không chỉ cần tố chất và sự bền bỉ, còn đòi hỏi cả chiến thuật thi đấu hợp lý lẫn những tính toán khoa học nhất. Ai có thể tin rằng Stefano Baldini chứ không phải một VĐV Đông Phi sẽ giành Vàng ở Athens 2004? Nếu ai từng đọc “26 giải chạy marathon” của Meb Keflezighi hay “Let your mind run” của Deena Kastor sẽ hiểu tại sao các VĐV Mỹ luôn dự giải với trang phục màu trắng – họ muốn tối ưu mọi yếu tố trong một cuộc đua khắc nghiệt.

Trong lịch sử, chỉ có hai người từng bảo vệ thành công chức vô địch Olympic Marathon của mình, Abebe Bikila của Ethiopia và Waldemar Cierpkinski của CHDC Đức. Nhiều người tin rằng Cierpkinski là một phần trong bộ máy doping của Đông Đức cũ, còn Bikila đơn giản là quá vĩ đại, người đã thay đổi định nghĩa về chạy marathon. Nhưng ở thời của Bikila (ông vô địch Thế vận hội 1960 và 1964), marathon đơn giản là cuộc đua thể lực. 50 năm sau, marathon còn là cuộc chơi của công nghệ và chiến thuật. Khí hậu khắc nghiệt, cùng thực tế 18 tháng qua có rất ít giải đua, khiến đường chạy ngày mai trở nên khó đoán hơn bao giờ hết.

Giải đua của nữ đã minh chứng điều đó, khi Peres Jepchirchir bất ngờ đánh bại Brigid Kosgei (thất bại đầu tiên của Kosgei trong ba năm trở lại đây), còn Molly Seidel có mặt trên bục huy chương, dù PR của cô chỉ đứng hạng 299 trên thế giới.

Những ứng cử viên vô địch

Shura Kitata, Ethiopia, PR 2:04:49

Ứng viên số một cho huy chương Vàng, theo chúng tôi, không phải nhà vua Eliud Kipchoge, mà Shura Kitata. Kitata mới 25 tuổi, trẻ hơn Kipchoge 11 tuổi, anh sẽ có thể lực bền bỉ hơn. Kitata cũng từng một lần vô địch giải Major, London Marathon năm ngoái, khi anh bứt tốc đầy mạnh mẽ trong những met cuối cùng. Còn nữa, anh về nhất trong kỳ tuyển chọn đội marathon Ethiopia vài tháng trước.

Lawrence Cherono, Kenya, PR 2:03:04

Ứng viên số hai là VĐV Kenya Lawrence Cherono, đứng hạng 8 trong số những chân chạy marathon nhanh nhất trong lịch sử. Năm 2019 Cherono thắng ở cả Chicago lẫn Boston, nghĩa là anh đủ tốc độ cho đường chạy “fast course”, nhưng cũng không thiếu chiến thuật cho những giải đua địa hình khắc nghiệt. Cherono cũng từng hai lần vô địch Honolulu Marathon, cuộc đua nóng nhất trong top 10 các giải marathon hàng đầu thế giới. Cherono năm nay 32 tuổi, độ tuổi đẹp nhất của một VĐV marathon.

Eliud Kipchoge, Kenya, PR :201:39, KLTG

Dù thắng hay thua ở Sapporo ngày mai, Kipchoge sẽ vẫn là VĐV marathon vĩ đại nhất mọi thời đại. Cách anh luyện tập và chạy đua trở thành hình mẫu cho mọi thế hệ VĐV chạy bộ đường dài hiện tại và tương lai. Theo một cách nào đó, đó là mô hình tối ưu nhất phối hợp cả công nghệ lẫn năng lực của con người (cả trên khía cạnh thể chất lẫn tinh thần).

Kipchoge chỉ chạy đua ở đường đua phẳng, điều kiện thời tiết mát mẻ, có người dẫn tốc. Anh chạy theo đúng vạch xanh chỉ đường, ở chân là đôi giày nhanh nhất, với cảm biến tốc độ, trên cánh tay đính thiết bị theo dõi nồng độ đường huyết,… Hãy nhìn những đường chạy mà Kipchoge chinh phục, Chicago, Berlin, London, Monza,… tất cả đều là “super fast course”. Anh chưa bao giờ và có lẽ sẽ chẳng bao giờ tham gia Boston hay NYC marathon.

Giải đấu duy nhất Kipchoge tham dự mà không có điều kiện chạy tối ưu chính là ở Rio năm 2016. Nhưng đó là một Kipchoge ở đỉnh cao phong độ, vài tháng trước vừa vô địch London trong cuộc đua mà anh đè bẹp mọi đối thủ (chưa tính ở Rio Kipchoge còn đi đôi giày mẫu Vaporfly đôi chút lợi thế hơn các đối thủ).

Lelisa Desisa, Ethiopia, PR 2:04:45

Xét trên thành tích cá nhân, Desisa không có cơ hội nào cạnh tranh với Kipchoge. Những ai theo dõi Breaking2 sẽ nhớ lại Desisa phải khổ sở thế nào khi chạy theo tốc độ của Kipchoge (trong điều kiện tối ưu). Thành tích của Desisa tại Valencia 2020 (giải đấu có vô số chân chạy đạt PR, khi đường đua phẳng và mát) cũng khá tệ (2:10:44, hạng 35). Nhưng hãy nhớ rằng khi điều kiện thi đấu càng khó khăn, thứ hạng của anh càng cao.

Từ năm 2018 đến giờ, Desisa chưa lần này chạy sub 2:06, nhưng anh lại vô địch giải vô địch thế giới ở Doha năm 2019, trong điều kiện thời tiết mùa hè như năm nay. Còn gì nữa? Desisa thắng ở Boston 2013, 2015, New Yorrk 2018, Dubai 2013. Anh là người phù hợp với những cuộc đua nặng tính chiến thuật. Tại giải đua 35 km chọn đội tuyển marathon Ethiopia, Desisa cũng chỉ về sau Kitata 3 giây.

Amos Kipruto, Kenya, PR 2:03:30

Kipruto có vẻ là một cái tên xa lạ, anh chưa thắng giải Major nào . Nhưng nhớ rằng liên đoàn điền kinh Kenya thường đưa ra các lựa chọn đội hình rất hợp lý (bằng chứng là họ thay thế Vivan Cheruiyot, nhà vô địch Olympic cự ly 5000 m và vô địch London Marathon 2018 (2:18:31), bằng Peres Jepchirchir).

Kipruto còn khá trẻ, 28 tuổi. Đây sẽ là lợi thế của anh. PR của anh 2:03:30 cũng vô cùng đáng nể, đưa anh lên hạng 12 trong số những VĐV chạy marathon nhanh nhất lịch sử.

Felix Chemonges, Uganda, PR 2:05:12

VĐV người Uganda mới 25 tuổi, chưa mấy tiếng tăm trong làng chạy bộ đường dài. Anh cũng chưa chạy một giải Major nào. Giải đấu đáng chú ý nhất của anh chỉ là NN Mission Marathon tổ chức hồi đầu năm nay, khi anh về hạng 8 và kém xa Eliud Kipchoge. Nhưng trong một sáng Sapporo nóng ẩm, biết đâu sức trẻ của Felix lại làm nên điều kì diệu?

Những tên tuổi cạnh tranh podium

Chân chạy Uganda, Stephen Kiprotich, là nhà vô địch Olympic năm 2012, giải đấu mà anh bất ngờ đánh gục VĐV xuất sắc nhất thời điểm đó là Wilson Kipsang. Không được kì vọng quá cao nhưng kinh nghiệm thi đấu và DNA vô địch của Kiprotich là thứ mọi VĐV phải dè chừng.

VĐV 32 tuổi người Bỉ Bashir Abdi có thể là một nhân tố hấp dẫn trong cuộc đua năm nay. Với PR 2:04:20, chắc chắn anh sẽ có mặt trong tốp đầu ít nhất cho đến km số 25.

Galen Rupp của Mỹ là một tên tuổi đáng chú ý khác. Rupp vô đối trên sân chơi nội địa, và tới Sapporo năm nay với vị thế hoàn toàn khác so với Rio 2016, giải đấu mà anh giành hạng ba. Ở Rio, marathon chỉ là mục tiêu thứ yếu của Rupp vì anh còn tập trung vào cự ly 10000m.

5 năm qua, Rupp đã chuyển hẳn sang thi đấu marathon, và bỏ túi một chức vô địch giải Major (Chicago 2017). Tuy thế, nhớ rằng PR của Rupp chỉ là 2:06:07. Nếu mang quốc tịch Kenya hay Ethiopia, anh sẽ phải ngồi nhà xem Olympic qua truyền hình.

Năm 2018, Galen Rupp đánh bại Sisay Lemma (Ethiopia) ở giải Prague Half Marathon. Trong khi Rupp gần như không tiến bộ, thì từ đó tới nay Lemma đã có thành tích 2:04, 2:03, 2:04, và 2:05 ở mấy giải marathon gần đây, nhân tiện lên podium các giải Major ba lần. Lemma góp mặt hẳn nhiên không chỉ để cho vui.

Đoàn chủ nhà Nhật Bản đặt hy vọng ở Suguru Osako, từng phá kỉ lục quốc gia tại Tokyo Marathon 2020 với thànht ích 2:05:29. Hai đồng đội của Osako là Shogo Nakamura và Yuma Hattori (PR 2:07:27).