Viêm Cân Gan Chân

Tổng quan

Viêm cân gan chân (Plantar Fasciitis) là nguyên nhân thường gặp nhất gây đau gót chân ở người chạy bộ. Mặc dù các hiểu biết hiện nay cho thấy quá trình viêm không đóng vai trò chính trong bệnh lý này – do đó thuật ngữ y học chính xác hơn sẽ là “Plantar Fasciosis”, tổn thương cân gan chân do thoái hoá hoại tử – nhiều tài liệu vẫn dùng tên gọi “Plantar Fasciitis”. Xét cho cùng, giai đoạn đầu của bệnh vẫn có phản ứng viêm, và các thuốc chống viêm giảm đau cũng có đôi chút tác dụng.

Đối với người chạy bộ, có lẽ tên gọi thế nào chẳng quan trọng lắm. Điều chúng ta cần hiểu là tại sao là bị chấn thương này, cách phòng tránh cũng như điều trị.

Hầu hết các trường hợp viêm cân gan chân đều hồi phục theo thời gian và áp dụng các phương pháp điều trị bảo tồn thích hợp.

Xem thêm: 5 loại chấn thương bàn chân thường gặp khi chạy bộ

Cơ chế chấn thương

Cân gan chân, hay mạc gan chân (Plantar fascia), là một dải mô liên kết dạng sợi dày bắt nguồn từ lồi củ xương gót và mặt trước của xương gót chân. Từ đó, cân kéo dài dọc theo lòng bàn chân trước khi bám vào xương ngón chân và hỗ trợ lòng bàn chân.

Giải phẫu cân gan chân

Bản chất của bệnh lý là những vết rách vi thể ở cân gan chân, dẫn đến phân huỷ mô sợi, collagen, do đó phá vỡ cấu trúc của cân gan chân. Gan chân chịu áp lực lớn trong quá trình đứng, đi bộ, và chạy bộ, những áp lực lên bó cơ sẽ góp phần vào sự tiến triển của bệnh.

Viêm cân gan chân hay gặp ở những trường hợp sau:

• Người béo phì: trọng lượng cơ thể tăng làm tăng áp lực lên cân gan chân
• Người mới tập chạy
• Khi gia tăng cường độ tập luyện quá mức
• Chạy bộ trên những bề mặt cứng
• Xu hướng bàn chân lật trong quá mức (overpronation) khi đi bộ hoặc chạy khiến cân gan chân dễ bị viêm
• Giày chạy bộ không phù hợp

Nhận biết viêm cân gan chân

Đau gót chân thường một bên (70% trường hợp). Áp lực của cơ thể xuống gót chân sau thời gian dài nghỉ ngơi làm trầm trọng thêm tình trạng đau. Do vậy, các triệu chứng dữ dội nhất trong những bước đầu tiên sau khi ra khỏi giường hoặc sau khi ngồi lâu. Các triệu chứng thường giảm đi khi tiếp tục vận động.

Người chạy bộ thường không đau trong lúc chạy mà là sau khi chạy. Vì lẽ đó, nhiều người vẫn tiếp tục chạy bộ bất chấp tình trạng đau gót chân, chấp nhận “sống chung với lũ”. Tuy thế, các biến chứng trầm trọng – như đứt cân gan chân – có thể xảy ra nếu gan chân vẫn tiếp tục chịu lực tác động nặng.

Thông thường không cần chụp XQ hay siêu âm. Có thể chụp XQ để loại trừ nguyên nhân khác gây đau chân, như rạn xương hay gai xương gót. Siêu âm hoặc chụp MRI có thể thấy cân gan chân dày lên.

Gai xương gót gây đau gót chân

Siêu âm có hình ảnh cân gan chân dày hơn 4mm

Xử trí viêm cân gan chân

Khoảng 90% các trường hợp viêm cân gan chân cải thiện trong vòng sáu tháng đến một năm. Với nhiều người đam mê chạy bộ, quãng thời gian sáu tháng không chạy là một thử thách tinh thần không nhỏ. Sở dĩ bệnh này cần nhiều thời gian hồi phục hơn các chấn thương cơ khác là vì cơ có nhiều mạch máu nuôi dưỡng, trong khi cân gan chân thì không. Đây chỉ là một dải xơ không có động mạch.

Nghỉ ngơi

Nghỉ ngơi hoàn toàn giúp giảm áp lực lên cân gan chân. Đây có lẽ là biện pháp điều trị quan trọng nhất.

Xoa bóp bàn chân

Có thể dùng bóng mat-xa, bóng golf, hoặc súng mat-xa. Kết hợp chườm nóng hoặc chườm đá.

Giãn cơ

Thực hiện giãn cơ bắp chân, gân Achilles, cân gan chân. Đứng chống tay vào tương, kéo căng chân bị đau. Hai bàn chân thẳng trên mặt đất. Duy trì tư thế này trong 10-20 giây.

Gập cổ chân tối đa

Biện pháp này giúp giảm áp lực lên bắp chân và tăng cường máu lưu thông tới vùng chân đau. Có thể dùng dây cao su, hoặc đơn giản là dùng khăn tắm.

Sử dụng nẹp chân ban đêm

Gần đây, có bằng chứng ủng hộ việc sử dụng nẹp ban đêm trong vòng 1-3 tháng để giảm đau do viêm cân gan chân. Các thanh nẹp ban đêm được thiết kế để kéo căng bắp chân và cơ bắp chân một cách thụ động trong khi ngủ.

Các biện pháp bảo tồn khác

• Giảm cân nặng ở người thừa cân hoặc béo phì
• Sử dụng thuốc chống viêm không steroid (NSAID) như aspirin hoặc ibuprofen. Tuy nhiên các biện pháp này chỉ gíp giảm đau ngắn hạn
• Các thiết bị chỉnh hình có thể giúp làm giảm độ nghiêng của bàn chân và do đó giảm tải trọng lên vùng cơ bàn chân, dẫn đến làm giảm các cơn đau. Tuy vậy, vẫn còn nhiều tranh cãi xem chúng có thực sự đem lại hiệu quả lâu dài hay không.

Phẫu thuật

Cắt cân gan chân là một phương pháp điều trị phẫu thuật và là biện pháp cuối cùng cho những cơn đau do viêm cân gan chân khó chữa. Nếu bệnh viêm cân gan chân không khỏi sau sáu tháng điều trị bảo tồn, thì thủ thuật này được coi là biện pháp cuối cùng.